'Beter een kleine boom dan geen boom'
‘In onze tuinen kunnen we nog 8 miljoen bomen kwijt’, zegt de Leuvense emeritus hoogleraar Martin Hermy. Zijn uitspraak is een sterk statement en maakt duidelijk dat er nog veel ruimte is om te bouwen aan een bestendig klimaat.
De juiste boom op de juiste groeiplaats: dat is logisch. Je schrijft dat die groeiplaats verandert met de klimaatverandering en de verstedelijking. In welke mate is dat zo?
Martin Hermy: ‘De klimaatverandering vertoont enkele duidelijke trends, maar is vooral ook erg grillig. Warmere winters, ja, maar een koude winterprik is niet uitgesloten. Drogere zomers, ja, maar een korte intense stortbui is niet uitgesloten.
Op jaarbasis blijft de hoeveelheid neerslag ongeveer gelijk, maar die valt minder gelijkmatig. Onze flora evolueerde met gezapige en verspreide regen, met tamelijk zachte zomers en winters. Deze nieuwe extremen zijn moeilijk. Vanuit het standpunt van planten en dieren is ons landschap veranderd in een buitengebied met verspreide rotsformaties, die we steden noemen. Rotsen en steden slaan meer warmte op. De stad is dan ook een flink pak warmer dan het buitengebied. Steden worden aparte biotopen in het landschap, met eigen aangepaste fauna en flora.’
Moeten we proberen deze verandering tegen te gaan? Of moeten we ons aanpassen?
‘Beide. De klimaatverandering afremmen kan onder andere door veel bomen te planten. Een boom legt CO2 vast en houdt water in de tuin. Van een boom wordt een mens ook gelukkig. Een boom regelt de temperatuur: het is koeler op het middaguur en de schaduw van een boom ervaren we als prettiger dan die van een luifel. De boom verbruikt en verdampt immers water en verkoelt zo zijn omgeving, de luifel doet dat niet. De boom laat het briesje door, de luifel niet. Waterverbruik, schaduw en een briesje geven samen een effect als van airco tijdens de almaar warmere zomers.
Aanpassen is ook nodig. Planten en dieren met een korte levenscyclus passen zich veel sneller aan dan langlevende organismen zoals bomen.
Onze inheemse bomen en struiken kunnen niet allemaal om met het stedelijke hitte-eiland en de grillige klimaatverandering.
De keuze wordt erg moeilijk. Laten we kijken naar bomen uit andere gelijkaardige klimaatzones, bomen die weten hoe je in die warme en stenige omstandigheden kunt leven. Het stopt niet bij de keuze voor een droogtetolerante boom. Door een felle stortbui kan een vlakke tuin makkelijk onder water komen te staan. Je droogtetolerante boom dreigt te verzuipen. Je kunt het paadje in de tuin lager leggen dan de beplanting. Je paadje kan dan dienst doen als afvoerkanaal van regenwater naar een wadi of buienborder elders in de tuin. Deze werkwijze wordt al gebruikt in tuinen in het mediterrane gebied.’
Is dit een pleidooi tegen inheemse bomen?
‘Nee, in geen geval. Kiezen voor inheemse soorten is een verstandige keuze. Ze maken deel uit van het genetische erfgoed van onze streken en hebben heel wat te bieden aan de inheemse fauna. Ik geef in mijn nieuwste boek 'De juiste boom voor elke tuin' drie lijsten als je inheems wilt planten: een lijst met inheemse bomen die kleiner blijven dan 12 meter, een met kleine cultivars van grote inheemse bomen en een met grote inheemse struiken.'
'Het is wél een pleidooi tegen het veroordelen van soorten op basis van hun oorsprong. Het merendeel van de niet-inheemse soorten zijn niet-invasief. Het is moeilijk in te schatten of iets in de toekomst invasief zal worden. Daarvoor kijken we literatuur na. Vertoont de soort invasieve neigingen in andere vergelijkbare streken? Deze vermijd je die misschien maar beter.’
Heb je nog tips?
‘Zet een boom. Ik berekende het bomenpotentieel in Vlaamse en Nederlandse tuinen. Samen bieden we gemakkelijk onderdak aan 17 miljoen bomen. Al die bomen samen zouden jaarlijks zowat 75.000 ton CO2 vastleggen. Een prettig vooruitzicht! In mijn boek komen 570 soorten bomen verdeeld over 23 groepen aan bod. Kies een boom op maat van jouw tuin. Ga met de juiste wetenschappelijke naam naar een degelijke boomkweker. Geef zo het goede voorbeeld.'
'Een van de studies die ik las ter voorbereiding van dit boek, geeft aan dat iemand die zijn voortuin aanpakt in grote mate volgt wat de meeste buren doen in hun voortuin. Als jij een boom in je voortuin plant, zullen hopelijk meer en meer buren jouw voorbeeld volgen. Bomen, bomen en nog eens bomen aanplanten is een middel om de klimaatverandering te temperen, om onze woon- en werkomgeving aantrekkelijk en leefbaar te maken, nu en in de toekomst, ook in stedelijke gebieden. Als we het niet voor onszelf doen, dan zijn we het onze kinderen en kleinkinderen verschuldigd. Bomen zijn misschien relatief duur, maar wat is duur als je er tientallen jaren plezier van kunt hebben?’
Boek: “De juiste boom voor elke tuin”, Martin Hermy, 336p
Maak jouw eigen website met JouwWeb